Swinkels en Bier

Terug naar Lieshout

Na veel research kan ik alvast melden dat we inderdaad verbonden zijn aan de Bavariatak uit Lieshout. Van Tilburg reizen we terug via Venray, Bakel en Milheeze, Aarle-Rixtel en Nuenen om uiteindelijk uit te komen in Gerwen rond het jaar 1550 bij Jenneken Henricks Martens Swijnckels "op 't Swijnckel" (1555-1599).
Jenneken trouwt rond 1580 met Aert Arnoldus Martens Wijntjes "op 't Swijnckel" (1544-1617) en samen krijgen zij 8 kinderen. Een van hun zoons, Adam Aert Wijntjes Swijnckels (1594 - 1652), staat aan de basis van de Bavaria tak.
Ardt Henrick Martens "op 't Swijnckel" (±1555 -1621) is de jongere broer van Jenneken en is getrouwd met Margriet. Hun oudste zoon, Hendrick Aert Martens Swijnckels" (1580-1640), vormt de basis van de tak van mijn oma (zie ook alinea 2 varianten verderop deze pagina).

Adam Aert (de zoon van Jenneken) is getrouwd met Elisabetha "Gorts" Geeraets (1590-1641). Zij krijgen 5 kinderen waaronder twee dochters. De oudste dochter, en tevens oudste van het gezin, is Johanna "Jenneken" Adams Swijnckels (1617-1698). Zij trouwt in 1636 te Gerwen met Goort Joseph Teunis (1615-1693).
Het paar vestigde zich in 1650 of kort daarna te Lieshout. Joseph Teunis voerde in zijn nieuwe woonplaats de achternaam van zijn vrouw, waarschijnlijk om zijn herkomst duidelijk te maken. Ook zijn kinderen kregen de achternaam Swinckels. Zij krijgen o.a. een zoon, Jan Josephs Swinkels (1647-1712). Via een zoon van Jan Joseph, Gijsbertus Janssen Josephs Swinkels (1673-1736), komen we aan bij Franciscus Gijsbertus. Hij op zijn beurt is getrouwd met Maria Janssen van Osch (1712-1771). Samen hebben zij 5 kinderen. Een van deze kinderen is Ambrosius Franciscus Swinckels 1741-1805. Hij zal de eerste eigenaar worden van wat nu de Bavaria brouwerij is.

(onze) Swinkels reeks

Klik om te vergroten

De eerste brouwer

In 1719 komt de naam Seigneur Laurentius Morees voor als brouwer op de lijst van bieren, wijnen en brandewijnen in de Gemeente Lieshout. De hoeveelheid die Laurentius Morees, in één jaar, brouwde was 18 tonnen (houten fust). Iedere ton bevatte 106 (grote glazen of porceleinen) potten bier. Op 25 november 1734 komt hij te overlijden. Zijn vrouw Helena neemt echter de roerstok over.
De jongste dochter Brigitta trouwt op 30 december 1764 met de dan 20-jarige Ambrosius Swinkels, die als brouwersknecht bij haar moeder werkzaam was, en het beroep van bierbrouwer gaat uitoefenen. Na hun huwelijk zijn Brigitta en Ambrosius bij de moeder gaan inwonen. Nog hetzelfde jaar wordt Ambrosius eigenaar van de brouwerij. Vanaf dat moment is de naam Swinkels onafgebroken aan de brouwerij verbonden. Na de dood van Helena zetten zij de brouwerij voort.
Brigitta en Ambrosius kregen 6 kinderen. Drie kinderen stierven op jeugdige leeftijd. De andere drie waren: Johanna, Henricus en Laurentius. Met name deze laatste waarborgt de voortzetting van de brouwerij. Op 7 november 1802, op bijna 70-jarige leeftijd, komt Brigitta te overlijden. Op 23 april 1805 volgt Ambrosius.

Grappig feit is dat als we kijken naar 1636 het Swinkels bier eigenlijk dus iets van Teunissen pils had moeten heten. Joseph Teunis heeft immers de naam Swinckels van zijn vrouw aangenomen en doorgegeven.

Een borgemeester behoorde in de regel niet tot de onvermogenden van het dorp omdat zij door de plaatselijke gemeenschap persoonlijk verantwoordelijk werden gehouden voor hun publieke taak en dus het risico liepen schulden uit eigen zak te moeten betalen. Zij stonden persoonlijk borg voor de dorpsfinanciën.

Onze familietak van de Swinkels staat dichter bij het familiewapen dan de Bavariatak en wel om twee redenen:

1. Zoals in onderstaand schema te zien is stammen wij af van Hendrick Aert Martens Swijnckels. In het verloop van deze tak zien we ook Johan Baptist Swinkels voorkomen. Hij is schepen van Venlo en tevens dus de grondlegger van het familiewapen.
2. Eigenlijk is het onterecht als men via de 'vrouwskant' in een stamboom terecht komt. Dit gebeurt in de Bavariatak als Johanna "Jenneken" Adams Swijnckels in 1636 trouwt met Goort Joseph Teunis, en waarbij Joseph ervoor kiest om de achternaam van zijn vrouw te voeren en ook over te dragen aan zijn kinderen. 

Twee varianten

Rond 1550-1580 zit er een onduidelijkheid in de stamboom van Swinkels welke ik nog niet heb ontcijferd. Vraag is namelijk of Hendrick Aert Martens Swijnckels een zoon is van Jenneken Henrick Martens of van haar broer Ardt Henrick Martens.

In bovenstaand schema probeer ik het verband tussen de verschillende Swinkels takken aan te geven (klik op afbeelding om te vergroten)

Variant 1:
In deel 1 van de serie over de stamboom Swinkels beschrijft F.J. van Maasakkers aan begin van zijn boek dat Henrick Martens van Swijnckel getrouwd was met Margriet (Wouters). Henrick en Margriet kregen 3 kinderen: Jenneken Henrick Martens, Peter Henrick Martens en Ardt Henrick Martens. Ardt en Jenneken zijn dus broer en zus.
Ardt Henrick Martens trouwt vervolgens ook met een zekere Margriet. Een van hun zoons is Hendrick Aert Martens Swijnckels (1580-1640) die later trouwt met Jenneken Peter Cuijpers (Mathijssen).

Variant 2:
Op diverse genealogie sites op het internet kom je Hendrick Aert Martens juist tegen als zoon van Jenneken Henrick Martens en Aert Arnoldus Martens. Bij deze variant zouden Adam Aert (basis Swinckels bier) en Hendrick Aert dus broers zijn, terwijl zij bij variant 1 neven zijn.

Oorzaak:
De oorzaak van de verwarring ligt voor de hand omdat rond die periode voornamen meermaals voor komen of sterk op elkaar lijken; zoals Jenneken,  Margriet, Hendrick Aert, Ardt Henrick etc.
Zo krijgt Jenneken een zoon die Henrick Ardt Martens (of Henrick Art Swinckels) wordt genoemd, terwijl haar broer Ardt een zoon krijgt met de naam Hendrick Aert Swinckels. Een bijna identieke naam. De onduidelijkheid wordt versterkt als van Maasakkers in zijn boek bij beide namen heeft staan: overleden voor 19-3-1640.

Voor het verdere verloop van de stamboom maakt het niet uit, want deze is wel correct. Gezien het verrichte onderzoek door F.J. van Maasakkers houd ik variant 1 aan omdat ik op het internet geen bronnen of documenten heb gevonden die variant 2 zouden versterken. 

Voorbeelden van variant 1 op het internet:
Familie van Hoof
E van den Plas

Voorbeelden van variant 2 op het internet:
Familie van Hout
Familie van Hout 2
Jannie Westra (zie nummer 1)
Familie Vogelzangs

Herkomst naam

De oudste vermelding van de naam van de familie Swinkels is te vinden in het begraafboek uit 1617 van de Sint-Clemensparochie van Gerwen. Daarin staat achter de naam van een zekere Aert Martens genoteerd dat deze overleden is 73 etatis anno in domo op Swinckel, oftewel 73 jaar oud in het huis op Swinckel. Aert Martens is in 1544 geboren te Mierlo als zoon van Martin Aerts. In die tijd kregen kinderen achter hun voornaam altijd de voornaam van hun vader toegevoegd, het patroniem. Achternamen waren nog niet verplicht, ze werden soms wel gebruikt maar niet erg consequent. Bovendien konden ze ook veranderen, bijvoorbeeld in een bijnaam of in de naam van de plaats van herkomst.

Aert Martens was getrouwd met Jenneken Henricks, dochter van de pachter van hoeve Swinckel. Deze hoeve, ook wel Gansewinckel genaamd, was gelegen in de buurtschap Spekt te Gerwen en was een van de hoeven van Priorij Hooidonk. Naar alle waarschijnlijkheid heeft Aart Martens het boerenbedrijf van zijn schoonvader voortgezet en werd hij na verloop van tijd vernoemd naar de hoeve die hij gepacht had. Later werd Op Swinckel gaandeweg via Swinckel en Swinckels naar Swinkels getransformeerd.