De Hamershoek
ONS EIGEN STUKJE LAND
(bron: 'Over Unentse families deel 2')
Daar waar de Houtsestraat in Udenhout aftakt in de Loonse Molenstraat ligt het Moleneind. Een flink perceel alhier wordt aangeduid met de Hamershoek (op het “drielandenpunt” van Loon op Zand, Udenhout en Tilburg). Onbekend is of die naam is afgeleid van de achternaam van Aert Hamers of dat de achternaam van Aert Hamers is afgeleid van de Hamershoek. In een oud stuk lezen we: “in Udenhout 1654: …de helft in het eerste perceel in den hoeck naast Aert Hamers (Houtsestraat)”. Dit doet vermoeden dat de hoek is vernoemd naar Aert Hamers. De Hamershoek was officieel gemeente Tilburg.
Hamershoek rond 1900
Hamershoek rond 2000
In 1778 wordt de Hamershoek vermeld in het boek: "Verdeeling, Splitsing en Bereening van de tienden, door het gemeene land". Het is een boek van "Het kappitel van St. Pieter te Hilvarenbeek en de Abdye of Conventuaalen van Tongelo". Het boek beschrijft de verdeling van de 'tiende van den Hei-kant' in 'negen Klampen'.
Betekenis tiende en klampt
Om de context van bovengenoemd document te kunnen begrijpen moeten we weten wat met een 'Tiend' of een 'Klamp' wordt bedoeld.
Het woordenboek omschrijft een tiende als volgt:
Een tiend of tiende is de last rustend op een perceel of ander onroerend goed, waarbij een tiende gedeelte van de opbrengst van oogst of jongvee wordt afgedragen. De tiend werd opgehaald met de tiendwagen en opgeslagen in de tiendschuur.
Wikipedia geeft de volgende uitleg:
Een tiend was bedoeld als een sociale belasting, die moest dienen ter financiering van de armenzorg, het levensonderhoud van parochiepriesters en de instandhouding van kerkgebouwen. De regel was dat iedereen een tiende deel van zijn oogst zou afdragen. Een derde van de tiende werd besteed aan sociale werken, een derde kwam toe aan de dorpspastoor en een derde aan de parochiekerk. In gebieden waar de tiende pas in latere eeuwen werden ingevoerd, kwam er ook een deel toe aan de bisschop.
De inning gebeurde aanvankelijk in natura, waarbij men letterlijk een tiende deel van een oogst op de velden ging ophalen. In latere tijden werd de tiende dikwijls verpacht (aan een zogenaamde tiendesteker). Met de tijd werd de tiende ook voldaan in klinkende munt.
De tienden konden worden opgeslagen in een tiendschuur, of spijker. De meeste imposante zijn de schuren van uitgestrekte abdijdomeinen, zoals die van de Abdij van Herkenrode of de landcommanderij van Alden Biesen.
In dorpen waar de tiende door meerdere partijen werd opgehaald, werd het inningsgebied zorgvuldig afgebakend of via een tiendebeschrijving te boek gesteld. Soms kan men nog hardstenen paaltjes aantreffen, die destijds dienstdeden als afbakening van een tiendblok. Dit zijn de zogenaamde tiendpalen.
Het inningsgebied werd in deelgebieden verdeeld, dit werden tiendblokken of klampen genoemd.
Tiendpaal Sint Margriete 1654
de negenden klamp
De kerk behoorde tot de belangrijkste grootgrondbezitters. In de dertiende eeuw verwierf de abdij van Tongerlo een groot deel van de tienden van Tilburg en spoedig kwamen daar andere bezittingen bij.
De Heerlijkheid of Parochie van Tilborg (waar Udenhout destijds onder viel) was rond 1778 verdeeld in een aantal inningsgebieden of tienden. Een van deze tienden was 'de tiende van den Hei-kant' die weer was opgedeeld in negen Klampen, of wat tegenwoordig akkercomplexen wordt genoemd. Over de negende Klamp wordt het volgende geschreven:
Negenden Klamp,
Genaamt HAMERSHOEK, beginnende ten Oosten in de Moolen-straat, by Jan Versterren door Tilborg, Loon-op-Zant en Udenhout by elkander koomen aldaar aan de uiterste Limiten, van daar langst die Limiten tot daar de Waterloop van de Kalver-straat uit de Vijfhuizen in de Houtse-straat inkomt, van daar ten Zuiden langst die Waterloop tot in de Kalver-straat, van daar ten Westen door de Kalver-straat, voorts door het Heispoor tot op de hoogte van de Loonse Moolen aan de uiterste Limiten, van daar ten Noorden langs die uiterste Limiten, tot wederom in de Moolen-straat, daar men als hier voor begonnen heeft.
Onder deze behoord de Haanse Hoeve by Dongen.
Vrij precies wordt dus beschreven hoe de grenzen van de Hamershoek lopen. Voor deze Klamp moest jaarlijks f 2050 worden betaald. Het geeft echter nog steeds geen sluitend antwoord op de vraag: zijn wij vernoemd naar de Hamershoek of andersom?
Uit de archieven
Adriaen krijgt (bij forme van donatie) in 1686 o.a. een huijske met een lopensaet grond te Udenhout op de Loonse Molenstraat (Bron: Ad. Pijnenburg):
847.Archief van de Schepenbank in de Eninge van Oisterwijk 1418 - 1811.
Regestenlijst van inv.nr.399, Protocol van transporten, 11 januari 1686 - 31 december 1686.
32.1686 mei 24847.Sch.Otw,R.399/36v-38
Jan Matthijs Ariens doneert inter vivos aan Adriaen Jan Hamers
1. huisje en grond en erf, 1 lopen, te Udenhout op de Loonse Molenstraat e.z. Peter Peter Vermeer, a.z. de gemene straat
2. land, genaamd de Schijff, 11 lopen, als voor e.z. Adriaen Jan Hamers, a.z. Adriaen Adriaen Hamers
3. broekveld, genaamd Kerckweij, 3 lopen, als voor bij de Cuijl e.z. de heer baron van Wittenhorst, a.z. de graaf van Auvergne belast met jaarlijks 1,5 stuiver cijns aan het bisdom van sBosch
4. land, 0,5 open in een akker van 4 lopen, bij de Cruijsstraet
5. een jaarlijkse en erfelijke pacht van 1 lopen rogge OM ten laste van de onderpanden van Peter Cornelis van Doesborgh en de weduwe Adriaen Jan van Son, gelegen te Udenhout
6. zijn meubele goederen Adriaen Jan Hamers beloofd de donateur "sijn leven lanck te onderhouden in cost, dranck, linden en wollen gesondt en sieck, mitsgaders woonplaets te moeten verschaffen"
De donateur verklaart "dat de huijsvrou vande voorn: Adriaen Jan Hamers aen hem een merckelijcke somme van penningen heeft geleent en dat de voors: huijsvrou vande voorn: Adriaen hem veele jaeren heeft gedient, waer van sij geen huere heeft gehadt nochte genoten"
(Bron: www.regionaalarchieftilburg.nl)
Maak jouw eigen website met JouwWeb